Safra Kesesi
Safra kesesi armut şeklinde, 7-10 cm uzunluğunda, 30-50 ml kapasiteli bir organdır. Safra kesesi karaciğerin ön ve alt yüzüne yapışık olarak bulunur.
Başlıca görevi; karaciğerde üretilen safranın bir kısmını ana safra kanalından emerek depolamak, yoğunlaştırmak ve sindirim esnasında yeniden bağırsağa salgılamaktır.
Safra, karaciğerde üretilerek bağırsağa dökülen bir sindirim sıvısıdır. Sağlıklı bir yetişkinde karaciğerde günlük 500-1000 cc arasında değişen miktarlarda safra üretilir ve ana safra kanalı aracılığıyla onikiparmak bağırsağına dökülür.
Safranın iki temel fonksiyonu vardır. Karaciğerde ayrıştırılan maddelerin vücuttan atılımında rol oynar ve gıdayla birlikte yağların ve yağda eriyen vitaminlerin emilimini sağlar.
Safra Kesesi Taşı Oluşması
Safra taşları genel olarak safrayı oluşturan maddeler arasındaki dengenin bozulması sonucu oluşur. Safra; kolesterol, lesitin, bilirubin, kalsiyum gibi kimyasal maddeler içerir.
Ortamdaki çözünürlük azalır ve sıvı içerik aşırı derecede yoğunlaşır. Atılması gereken bazı maddeler kristalleşerek çöker ve tortu oluşturur. Kolesterol kristalleri veya kalsiyumlu tanecikler safra kesesi duvarından salgılanan yapışkan madde ile birleşerek safra çamurunu meydana getirir. Uzun süreli açlık dönemleri ve yetersiz sıvı tüketimi safra çamuru oluşumunu artırır. Safra kesesinin hareket fonksiyonunun ve iç duvarı salgı fonksiyonunun bozulması taşa zemin hazırlar. Süreç içinde daha sert bir çekirdek oluşur ve safra taşı meydana gelir.
Safra taşları için ailesel yatkınlık söz konusu olabilir.
Safra Kesesi Taşı Belirtileri
Safra kesesi taşında bazen hiç bir bulgu olmayabilir. Bazen de tekrarlayan karın ağrısı atakları; karnın sağ üst kısmında ya da göbek üzerindedir. Çoğunlukla sağ kürek kemiğine doğru yayılır. Ağrı genellikle ağır yemeklerden sonra başlar, yavaş yavaş artar ve kesilmeden bir kaç saat sürer (bilier kolik). Bulantı ve kusma, ağrıya eşlik edebilir. Karında şişkinlik ve geğirme de gözlenebilir.
Safra kesesi taşı, ana safra yoluna düştüğü zaman sarılık görülebilir. Bu duruma enfeksiyon eşlik ederse kolanjit dediğimiz tablo meydana gelir. Sarılık, yüksek ateş ve titreme görülebilir. Taşlar pankreas kanalını tıkarsa pankreatit tablosu meydana gelebilir. Bu durumda da göbek çevreinde kuşak tarzında şiddetli ağrı oluşur. Nadir bir durum olarak da safra taşı, bağırsağa düşerek bağırsak tıkanıklığı meydana getirebilir. Buna safra taşı ileusu denir.
Safra Taşları Nasıl Teşhis Edilir?
Çoğunlukla, karın ağrısı nedeniyle yapılan batın ultrasonunda safra taşları tespit edilmektedir. Bazen başka amaçlarla yapılan batın ultrasonunda da sessiz safra taşları saptanmaktadır. Bunun yanı sıra safra yolarındaki taşların tespiti için MRCP, ERCP işlemleri yapılmaktadır. Ayrıca BT de safra kesesi hastalıklarında ayırıcı tanı amaçlı kullanılmaktadır.
Safra Kesesi İltihaplanması (Kolesistit)
Safra kesesi iltihaplanması genel olarak, mevcut taşın safra kesesi çıkışını tıkaması nedeniyle olur. Safra drenajının bozulması sonucu, kese duvar kalınlığı artar ve beslenmesi bozulur. İlerleyen süreçte safra kesesi boyutu artar.
Bu dönemde ağızdan gıda alımı kısıtlanarak tıbbi tedavi uygulanır. Buna rağmen tedaviye yanıt vermeyen hastalarda acil operasyon planlanabilir. Acil cerrahi girişimi yüksek riskli hastalarda ise karın cildinden safra kesesine takılan bir katater (kolesistostomi) ile safra drenajı sağlanır.
Bazen de safra taşı olmadan safra kesesi iltihabı olabilmektedir.
Safra kesesi iltihabı geçiren tüm hastalarda gerekli şartlar sağlandıktan sonra, yeni bir atak geçirmeden safra kesesi ameliyatı yapılmalıdır.
Safra Kesesi Polibi
Safra kesesi polibi aslında bir ultrasonografik tanımlamadır. Safra kesesi iç duvarından kaynaklanan saplı veya geniş tabanlı milimetrik boyutlu yumuşak doku kitleleridir. Boyutu 1 cmden büyük olan, takipte boyutu hızla artan, 3 den fazla sayıda olan, 50 yaş üstünde tespit edilen ve safra taşı eşliğinde olan polipler için ameliyat planlaması yapılmalıdır.
Safra Kesesi Taşında Tedavi
Semptomatik yani bulgu veren safra kesesi taşlarında altın standart ameliyatla safra kesesinin alınmasıdır. Bu ameliyat laparoskopik (kapalı) veya açık olarak yapılabilmektedir. Vakaların çok büyük kısmı laparoskopik olarak tamamlanabilmektedir. Daha önce karın ameliyatı geçirmiş ve buna bağlı karın içi yapışıklıkları olan veya safra kesesinin yapısı gibi nedenlerle bazı hastalarda teknik olarak laparoskopik işlem mümkün olmayabilmektedir. Bu durumda açık cerrahi yöntemle safra kesesi ameliyatı yapılmaktadır. Laparoskopik işlem esnasında yeterli görüntülemenin sağlanamadığı durumlarda açık cerrahi yapmaktan kaçınılmamalıdır.
Sessiz safra taşlarında ve ileri yaştaki hastalarda ameliyat zorunluluğu yoktur.
Comments